Αρθρογράφος :
Ευγενία Πανταζή , Ειδικός Ιατρός Εργασίας
Τι είναι τα εγκαύματα;
Είναι ιστικές βλάβες (κακώσεις του δέρματος) που προκαλούνται από την εφαρμογή θερμότητας χημικών ουσιών, ηλεκτρικού ρεύματος ή ακτινοβολίας στο σώμα (επίδραση υψηλής θερμοκρασίας, ανώτερης από αυτήν του σώματος).
Η έκταση της βλάβης (βάθος του εγκαύματος) είναι αποτέλεσμα της έντασης της θερμότητας (ή άλλης έκθεσης) και της διάρκειας της έκθεσης.
Η υψηλή θερμοκρασία μπορεί να δράσει με δύο μορφές:
1. Υγρή μορφή: ζεστό υγρό (νερό, λάδι ή ροφήματα, καθώς και υδρατμοί).
2. Ξηρή μορφή: θερμά αντικείμενα, κάρβουνα, ηλεκτρικές συσκευές, πολύ θερμός αέρας.
Εγκαύματα προξενούνται ακόμη από:
Α. Ακτινοβολία. Περιλαμβάνει τις ακτίνες Χ (ακτινικά εγκαύματα) και τις ηλιακές ακτίνες (τόσο το καλοκαίρι όσο και το χειμώνα, ιδιαίτερα όταν ανακλώνται σε λαμπερές επιφάνειες ή στο χιόνι). Σε ψηλά βουνά, όπου η υπεριώδης ακτινοβολία είναι εντονότερη, μπορεί να παρατηρηθεί έγκαυμα ακόμη και με μερική συννεφιά. Η υπεριώδης ακτινοβολία ύστερα από αντανάκλαση στο χιόνι προκαλεί επίσης έντονη βλάβη στα μάτια (κερατοειδής χιτώνας), όπως και το υπεριώδες φως της οξυγονοκόλλησης, της ηλεκτροσυγκόλλησης ή της έκλειψης του ήλιου.
Β. Ηλεκτρικό ρεύμα, κεραυνός.
Γ. Χημικές ουσίες, οξέα ή αλκάλια (βιτριόλι, καυστική ποτάσα στα διάφορα απορρυπαντικά) ακόμη και η βενζίνη ή το πετρέλαιο, όταν επιδράσουν αρκετή ώρα.
Δ. Έντονη τριβή σε διάφορα αντικείμενα, π.χ., σε σκοινί. Το έγκαυμα των εσωτερικών οργάνων (βλεννογόνων) παρατηρείται σε κατάποση καυστικών χημικών ουσιών (οξέα, αλκάλια, βενζίνη, πετρέλαιο). Στο έντερο μπορεί να σημειωθεί έγκαυμα όταν γίνει κλύσμα με πολύ ζεστό νερό. Η βλαπτική επίδραση, η πρόκληση δηλαδή εγκαύματος από τα παραπάνω αίτια, εξαρτάται από τη θερμοκρασία, την πυκνότητα ή την ένταση των ουσιών, καθώς και από το χρόνο επίδρασης.
Διακρίνονται σε:
Μερικού πάχους: Τα εγκαύματα 1ου βαθμού προσβάλλουν τις επιφανειακές στιβάδες της επιδερμίδας. Τα 2ου βαθμού εκτείνονται σε διάφορο πάχος στην επιδερμίδα (με σχηματισμό φυσαλίδων), και σε τμήμα του χορίου.
Ολικού πάχους: Τα 3ου βαθμού χαρακτηρίζονται από καταστροφή όλων των στοιχείων του δέρματος και θρόμβωση του υποδορίου πλέγματος.
Συμπτώματα – Σημεία
1ου βαθμού: Ερύθημα προσβεβλημένου ιστού το δέρμα ασπρίζει με την πίεση. Ευαισθησία δέρματος.
Τα εγκαύματα πρώτου βαθμού επηρεάζουν μόνο την εξωτερική στοιβάδα του δέρματος, την επιδερμίδα. Η περιοχή του εγκαύματος κοκκινίζει, πρήζεται ελαφρά και δεν δημιουργούνται φυσαλίδες. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των εγκαυμάτων αυτών είναι ο χαρακτηριστικός δυσάρεστος πόνος του καψίματος. Τα εγκαύματα πρώτου βαθμού συνήθως επουλώνονται χωρίς προβλήματα και πολύ σπάνια προκαλείται μακροχρόνια βλάβη.
2ου βαθμού: Δέρμα ερυθρό με φυσαλίδες. Δέρμα πολύ ευαίσθητο
Στα εγκαύματα δεύτερου βαθμού η περιοχή του εγκαύματος κοκκινίζει, πρήζεται και προκαλείται έντονος πόνος. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των εγκαυμάτων αυτών είναι ο σχηματισμός φυσαλίδων (φουσκαλών) που περιέχουν υγρό. Τα εγκαύματα δεύτερου βαθμού επηρεάζουν την επιδερμίδα και τμήμα της στοιβάδας του χορίου.
3ου βαθμού: Δέρμα σκληρό και ξηρό. Το δέρμα δεν είναι ευαίσθητο.
Η βλάβη εκτείνεται βαθύτερα στους ιστούς του δέρματος. Πιο συχνά συμπτώματα είναι το ξερό και δερματώδες νεκρωτικό δέρμα. Το καμένο δέρμα μπορεί να φαίνεται λευκό ή καρβουνιασμένο. Συχνά δεν υπάρχει αίσθηση του πόνου επειδή οι νευρικές απολήξεις έχουν καταστραφεί. Τα εγκαύματα τρίτου βαθμού χρήζουν πάντοτε άμεσης ιατρικής φροντίδας.
4ου βαθμού: απανθράκωση του δέρματος και των υποκείμενων ιστών.
Πρώτες βοήθειες για έγκαυμα
Βεβαιωθείτε ότι είστε ασφαλείς πριν επιχειρήσετε να βοηθήσετε τον πάσχοντα.
Δροσίστε την πληγή
Ξεπλύνετε αμέσως την πληγή με δροσερό τρεχούμενο νερό για περίπου 5 -10 λεπτά ή έως ότου υποχωρήσει ο πόνος. Μην βάζετε πάγο. Έχει διαπιστωθεί ότι δροσίζοντας την πληγή καταπραΰνεται ο πόνος, περιορίζεται η περαιτέρω επέκταση του εγκαύματος μέσω της απαγωγής της θερμότητας από το δέρμα και αποτρέπεται η δημιουργία φυσαλίδων. Στεγνώστε την πληγήΣτεγνώστε την πληγή προσεκτικά, προσπαθώντας να μην προκαλέσετε περαιτέρω βλάβη στο ευπαθές δέρμα.
Το ατύχημα αυτό απαιτεί ιατρική φροντίδα. Ο έντονος πόνος και ο φόβος προκαλούν πανικό στον πάσχοντα, καταπληξία και απώλεια ψυχραιμίας στο περιβάλλον του. Για το λόγο αυτό είναι πολύ σημαντική η διατήρηση της ψυχραιμίας. Οφείλουμε να βοηθήσουμε αμέσως αυτόν που φέρει το έγκαυμα να απαλλαγεί από τα ρούχα του, ενώ συγχρόνως πλένουμε το έγκαυμα με κρύο νερό. Πλύση με νερό μισή ώρα μετά το έγκαυμα δεν έχει νόημα ή ωφέλεια, 5 έως 10 λεπτά αρκούν. Στη συνέχεια αφαιρείται ό,τι μεταλλικό φέρει το άτομο: αλυσίδες, δαχτυλίδια, βραχιόλια, ρολόι κ.λπ. Αυτό συμβαίνει διότι αφενός δρουν ως θερμικά σώματα αφετέρου η αφαίρεση αργότερα γίνεται δύσκολη, όταν ακολουθήσει το οίδημα (πρήξιμο). Καμένα κομμάτια υφάσματος που τυχόν βρίσκονται κολλημένα καλύτερα να μην αφαιρούνται μέχρι να αναλάβει ο γιατρός τη φροντίδα.
Εγκαύματα Β΄ ή Γ΄ βαθμού, τα οποία έχουν έκταση που υπερβαίνει το 10% της επιφανείας του σώματος, απαιτούν μεταφορά στο νοσοκομείο. Την έκταση του εγκαύματος υπολογίζουμε, αν λάβουμε υπόψη ότι η παλάμη έχει έκταση περίπου 1% της επιφάνειας του σώματος. Μετά την πλύση με νερό προσπαθούμε να ηρεμήσουμε τον πάσχοντα. Του προσφέρουμε ροφήματα και τα συνήθη παυσίπονα. Προσοχή χρειάζεται στη χορήγηση ασπιρίνης επειδή υπάρχει φόβος για γαστρορραγίας, αφού και το έγκαυμα δρα με τον ίδιο περίπου μηχανισμό στο βλεννογόνο του στομάχου.
Χωρίς τοποθέτηση αλοιφών ή άλλων ουσιών, καλύπτουμε το έγκαυμα με καθαρά πάνινα ρούχα (όχι χνουδωτά) και τον μεταφέρουμε στο νοσοκομείο.
Ελαφρά εγκαύματα Α΄ ή Β΄ βαθμού περιορισμένης εκτάσεως μπορούν να αντιμετωπιστούν στο σπίτι. Μετά τον καθαρισμό με νερό, επαλείφουμε το σημείο με Betadine (κόκκινο ιώδιο), προκειμένου να εμποδίσουμε την ανάπτυξη μικροβίων και την αποβολή υγρών. Η επάλειψη με ιώδιο μία, δύο φορές την ημέρα δημιουργεί ξηρή επιφάνεια (κρούστα) κάτω από την οποία επουλώνεται πλήρως η εγκαυματική επιφάνεια μετά 12 έως 14 ημέρες. Η κρούστα μπορεί να σχηματιστεί και χωρίς το ιώδιο, αν στεγνώνουμε συχνά το έγκαυμα με αποστειρωμένες γάζες. Αυτή ονομάζεται “ανοικτή μέθοδος” επειδή η επιφάνεια παραμένει συνέχεια ακάλυπτη. Διαφορετικά, καλύπτουμε την επιφάνεια με ειδικές γάζες εμποτισμένες σε αντιβιοτικά (π.χ., Jelonet, Fucidine κ.λπ.). Με το δεύτερο αυτόν τρόπο η επούλωση καθυστερεί λίγο. Τέλος, σκόπιμη είναι και η χορήγηση αντιτετανικού ορού.
Τι κάνω με τις φουσκάλες
Δεν πρέπει να «σπάτε» τις φυσαλίδες (φουσκάλες) γιατί λειτουργούν ως ασπίδα για την τραυματισμένη στοιβάδα του δέρματος στο εσωτερικό τους και προστατεύουν από μολύνσεις. Επιπλέον το υγρό στο εσωτερικό των φυσαλίδων συνδράμει τη διαδικασία επούλωσης της πληγής.
Στόχοι
- Να σταματήσετε τη διαδικασία του καψίματος και να ανακουφίσετε τον πάσχοντα.
- Να τον επαναφέρετε στην ζωή αν χρειασθεί
- Να φροντίσετε τα σχετικά τραύματα
- Να μειώσετε στο ελάχιστο τον κίνδυνο μόλυνσης
- Να κανονίσετε την εσπευσμένη μεταφορά του πάσχοντα στο νοσοκομείο.
- Ξαπλώστε τον πάσχοντα κάτω, προστατεύοντας την καμένη περιοχή από την επαφή με το έδαφος.
- Ξεπλύνετε το έγκαυμα με μεγάλες ποσότητες κρύου υγρού για διάστημα 10 min μέχρι να μεταφερθεί ο πάσχων στο νοσοκομείο
- Ενώ ξεπλένετε το έγκαυμα ελέγξτε τραχεία αναπνοή και σφυγμό και να είστε έτοιμοι για ΚΑΑ.
- Απαλά αφαιρέστε δακτυλίδια, ρολόι, ζώνη, παπούτσια ή ρούχα από την τραυματισμένη περιοχή πριν αρχίσει να πρήζεται. Προσεκτικά αφαιρέστε τα καμένα ρούχα, εκτός αν έχουν κολλήσει πάνω στο έγκαυμα.
- Καλύψτε το τραύμα με ένα αποστειρωμένο ειδικό επίθεμα ή με ένα σεντόνι.
- Βεβαιωθείτε ότι το ασθενοφόρο φτάνει, ενώ περιμένετε φροντίστε τον πάσχοντα.
ΠΡΟΣΟΧΗ
- Καλύψτε το τραύμα για να το προστατεύσετε από μικρόβια. Τα εγκαύματα μολύνονται πολύ εύκολα. Χρησιμοποιείστε στεγνά σεντόνια.
- Μην αγγίζετε και μην παρεμβαίνετε στην καμένη περιοχή
- Μην πιέζετε τις φλύκταινες για να σκάσουν.
- Μην βάζετε λοσιόν, αλοιφές ή λάδι πάνω στο τραύμα
- Μην εφαρμόζετε πάγο στις εγκαυματικές περιοχές.
Πότε ζητώ ιατρική συμβουλή
Για εγκαύματα πρώτου και δευτέρου βαθμού θα πρέπει να ζητάτε ιατρική συμβουλή εάν η έκταση του εγκαύματος είναι μεγάλη ή στην περίπτωση που μετά την αρχική ανακούφιση του πόνου στην περιοχή του εγκαύματος εμφανιστούν και πάλι ενδείξεις μόλυνσης όπως ερυθρότητα (κοκκινίλα), αίσθηση θερμότητας, πρήξιμο, πόνος, κνησμός ή κάψιμο.
Στα εγκαύματα τρίτου βαθμού θα πρέπει να ζητείτε ιατρική βοήθεια σε κάθε περίπτωση.
Όταν τα εγκαύματα αφορούν παιδιά, η περαιτέρω ιατρική φροντίδα κρίνεται αναγκαία όταν το έγκαυμα βρίσκεται σε ευαίσθητα σημεία του σώματος, π.χ. στο πρόσωπο ή σε περίπτωση που έχετε απορίες ή αμφιβολίες.